MUSLIMANËT NË HUNGARI

Falë vizitës sime që i bëra Hungarisë, arrita të bëjë disa hulumtime rreth ardhjes së Islamit në këtë vend.

Vlen të theksohet se gjatë hulumtimeve rreth depërtimin të islamië në Hungari, kuptova se kontaktet e para të Hungarezëve me islamin nuk qenë me Otomanët Turq, të shekullit të 16-të, mirëpo, sipas disa historianëve, Islami në Hungari kishte filluar të depërtoj në fillim të shekullit të 8-të, atëherë kur muslimanet nga Hvarazani në Azinë Qëndrore kishin invaduar Hungarinë.

Sipas Historianëve, shumica e këtyre qenë tregtar dhe ushtarë. Turqit kishin arritur të dominojnë këtu për 150 vite. Me kalimin e kohës, shumica prej tyre nuk kishin praktikuar Islamin në mënyrë të duhur, dhe kjo kishte shpie deri te martesa e tyre me gra hungareze, ku pasardhësit e tyre ishin asimiluar dhe pas vete nuk kishin lënë asnjë gjurmë islame, me përjashtim të disa vlerave të rëndësishme, andaj unë (tregon autori i artikullit) isha shumë i interesuar që ti shoh gjurmët e tilla, mu për këtë, me vete mora kamerën dhe përpiqesha ta gjej vendndodhjen e tyre.

Ne Budapest, nuk ka edhe shumë gjëra që kanë mbetur qysh prej asaj kohe, përveç një varri enigmatik dhe ca gurë varresh, një pjese e xhamisë, e cila tashmë veç është shndërruar ne kishë, si dhe një banjë publike, e ndërtuar poashtu nga turqit, e ashtuquajtur “Hamam”.

Unë, dhe shoku im “Nur Islam” nga Hungaria, më në fund arritëm te Kisha Kapuçin (Capuchin), e cila qe ndërtuar ne vitin 1777.

Duke shikuar pjesën e Xhamisë, e cila kishte një hyrje dhe një dritare në formë harku, në vete ndihesha i mërzitur dhe i zbrazët. Nuk mund të duroja dot, fillova ta lexoj kaptinën El-Fatiha me zë shume të lartë. Ndoshta ky mur i gjate 10 metra nuk kishte pasur rastin të dëgjoj Kur’an për një kohe shumë të gjatë.

Kur vizitova Pécs, qytet ky i shtrirë në jug të Hungarisë, fillova disi të ndihem ndryshe. Qendra e vjetër e qytetit ishte tërësisht e ndërtuar me ndërtesa historike, njëherit në të gjendej edhe kisha e ashtuquajtur “Parish Church” e cila vërtetë tërheq vëmendjen e vizitorëve, për arsye se është ndërtuar në afërsi të magjistrales, dhe nga jashtë nuk i gjason fare kishës, mirëpo një xhamie turke (mund ta shihni ne foto me bukur dhe do te vëreni se vërtetë ishte xhami me arkitekture otomane turke). Emri i kësaj ish-xhamie është: “XHAMIA GAZI KASSIM” (Djami Ghazi Kassim).

Djami Ghazi Kassim



Pasi që Pécs-ja kishte rënë në duart e Turqve në vitin 1543, Pasha i Pécs-ës kishte urdhëruar për ndërtimin e një Xhamie, e cila kishte qenë në shërbim deri në mbarim të sundimit turk në vitin 1686.

Xhamia kishte kaluar në duart e krishterëve dhe më vonë ishte shndërruar në kishë. Një fat i tillë i kishte kapluar edhe xhamitë tjera.

Ndonëse shumica e xhamive që u shndërruan në kisha, nuk u mbeti asgjë nga gjurmët e islamit, shohim se në Hungari, kisha e ashtuquajtur -Parish Church of Pécs - paraqet një përzierje të çuditshme dhe të rrallë.

Edhe pse kjo kishë shërben për besimtarët krishtere, megjithatë, vizitorët çmojnë stolisjen dhe dekorimin e mihrabit, në të cilin gjendet dëshmia – shehadeti: “NUK KA ZOT TJETËR PËRVEQ ALL-LLAHUT DHE MUHAMMEDI ALEJHISSELAM ËSHTË I DËRGUARI I TIJ”.

Nga karakteristikat apo veçoritë islamo-turke të kësaj kishe janë edhe dritaret dhe dyert në formë të harkut, bukurshkrimi arab apo kaligrafija, fenerët turk (apo siç neve i quajmë sot nëpër xhamit e vjetra: Llustera), madje në të ekziston edhe kaptina El-Fatiha, e shkruar me shkronja Hungareze dhe e gdhendur në mermer.

Unë kuptova se ky simbol ndër-fetar në mes Turqisë dhe Hungarisë është rezultat i kooperimit në mes të dy qeverive Turke dhe asaj Hungareze. Unë mendoj se ky është një hap i mirë drejt mirëkuptimit në mes të dy feve, të cilat historikisht janë shumë të rëndësishme për popullin Hungarez.

Shpresoj se një dite, kryqi i vënë mbi gjysmëhënën e Xhamisë Ghazi Kassim Mosque, të hiqet nga aty përgjithmonë.

Në realitet, një gjë e tillë veç është realizuar, ku “Xhamia Xhakovali Hassan” (Djami Jakovali Hassan), poashtu në Pécs, e ndërtuar në gjysmën e dytë të shekullit 16-të, u është dhëne myslimanëve përsëri, dhe për momentin, konsiderohet e vetmja Xhami e kompletuar me minare. Renovimi i saj tashmë veç ka mbaruar dhe një pjesë e saj është Muze. Bashkësia Islame e Pécs e kanë të lejuar që ditën e premte ta falin namazin e xhumasë po në të njëjtën xhami.

Pas qytetit Pecs, u nisem për ne qytetin Szigetvar, 45 minuta udhëtim me autobus. Atje vizituam “Kishën Baroque”. Aty ishe Xhamia e Ali Pashës, ne origjinal “Ali Pasha Jami”, e cila qe ndërtuar në vitin 1569 dhe më vonë, në vitin 1788 ishte shndërruar në Kishë. Afër mureve të kishës të cilat i përkasin ndërtimit Turk, vërejtëm Mihrabin dhe hyrjen e Xhamisë, njëherit edhe kupola i gjasonte origjinës turke.

Monumentin tjetër që arritëm ta vizitojmë, ishte edhe Xhamia e Sulejmanit, sipas shkrimit origjinal “Suleiman Mosque”. Minarja e saj ishte rrënuar. Kjo Xhami qe ndërtuar gjatë gjysmës së dytë të shekullit 16-të. Tashmë, disa pjesë të saj veç janë rinovuar dhe është shndërruar në muze. Gruaja e shtyre në moshë e cila punonte në sportelin e biletave, kishte dëshirë të madhe që të na tregonte Mihrabin si dhe disa bukurshkrime arabe që ruheshin me vite.

Gjate vizitës sonë, patëm shansin të falemi në të duke mos na penguar askush.

Me të kthyer në Budapest, vizituam edhe ca monumente të Historisë Turke, siç ishte Banja Publike-Hamami, (Kiraly Fürdo).

Kjo banjë ishte ndërtuar nga Turqit në vitin 1566, me urdhrin e Sokol Mustafes “Szokol Mustapha” që ishte Pashe i Budapestit, në atë kohë quhej Buda.

Është me rëndësi për tu theksuar se, kjo banjo edhe sot e kësaj dite përdoret si banjo publike për banoret e Budapestit.

Hungaria posedon edhe shume vende tjera me ndërtime dhe monumente Islame Turke, ku neve nuk patëm rastin edhe t’i vizitojmë.

Këtu mund të aludoj se në vendin e quajtur Eger gjendet një minare me lartësi prej 35 metra, e cila i përkiste Xhamisë “Kethuela Dzami” kjo xhami tashmë nuk ekziston.

Bazuar në shtypin hungarez, në të cilin thuhet se qysh 300 vite në këtë minare nuk është thirrur ezan.

Pamje tjera Islame janë edhe Xhamia e cila shtrihet në Siklos dhe shërben për faljen e namazit të Xhumasë. Poashtu gjendet edhe një minare në vendin e quajtur Erd me lartësi 15 metra. Kjo minare ishte pjesë e xhamisë e cila qe ndërtuar në gjysmën e dyte të shekullit 16-të.

Kjo që u theksua më lart i përket të kaluarës Islame Hungareze. Kur të flasim për Myslimanet e këtij vendi në kohën e tashme, mund të themi se ata numërojnë 38.000 musliman hungarez. Shumica prej tyre janë të huaj. Poashtu ka edhe mysliman vendor ku ditëve të fundit një numër i madh i tyre janë duke kaluar në islam, e në veçanti gratë.

Në Hungari ekzistojnë disa organizata të cilat përfaqësojnë Muslimanët hungarez, mirëpo më e rëndësishmja prej tyre është Bashkësia Islame e Hungarisë “Magyar Iszlam Kozosseg” e themeluar në Gusht të vitit 1988 dhe udhëhiqet nga Dr. Abdurrahman Mihalffy Balazs.

Që nga viti 1996 kjo Bashkësi drejtohet nga Zoltan Bolek dhe është në dobi për t’u cekur se prej momentit të ardhjes së tij në këtë pozitë, Komuniteti Musliman ka filluar të organizoj projekte të shumta islame që janë në dobi të Muslimanëve Hungarez.



Përktheu nga gjuha angleze : Fehim Xh. Dragusha



AL-NAHDAH – A Journal of the Regional Islamic Da’ëah Council of Southeast Asia and the Pacific. Vol. 18 Nos 1&2 – ISSN 0127-2284 – PP 4026/9/97. Muslims In Hungary, ëritten by: MOHD. KHAMIS RÖHNER, Southern Desk Officer and Da’ëah and Education Director of RISEAP.